گفتگو با غلامحسین امیرخانی، چهره ماندگار خوش نویسی کشور | از اندیشه‌های نو در خوش نویسی استقبال می‌کنیم
غلامحسین امیرخانی در سال ۱۳۸۱ به عنوان چهره برگزیده همایش چهره‌های ماندگار برگزیده شد و در سال ۱۳۹۸ نامش به عنوان گنجینه زنده بشری در خط نستعلیق در فهرست ملی نادره کاران میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسید.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ مویش سپید و قامتش خمیده است، مثل هر ۸۴ ساله دیگری؛ اما شروع به صحبت که می‌کند، شور و هیجان کلامش را می‌بینی که به صدایش هم صلابت می‌دهد، هم لطافت؛ درست مانند پیچش قلم در خط نستعلیق که در عین استواری، منعطف است و موزون و چشم نواز. غلامحسین امیرخانی نیازی به معرفی ندارد و بسیاری او را برترین نستعلیق نویس معاصر می‌دانند. ریاست شورای عالی انجمن خوش نویسان ایران و شورای عالی خانه هنرمندان ایران را بر عهده دارد.
نشان درجه یک فرهنگ و هنر را در سال‌های ۱۳۷۸ و ۱۳۸۸ از رؤسای جمهور وقت و مدال ادب و هنر فرانسه (درجه شوالیه) را در سال ۱۳۹۵ از سفارت فرانسه دریافت کرد. او در سال ۱۳۸۱ به عنوان چهره برگزیده همایش چهره‌های ماندگار برگزیده شد و در سال ۱۳۹۸ نامش به عنوان گنجینه زنده بشری در خط نستعلیق در فهرست ملی نادره کاران میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسید. چندی پیش به مشهد آمد تا در اختتامیه نخستین جشنواره خوش نویسی نستعلیق «شکوه شاهنامه» شرکت کند، حضوری که با استقبال پرشور علاقه‌مندان به این هنر همراه بود. گفت وگویی اختصاصی با وی ترتیب داده ایم که در ادامه می‌خوانید.
گمان می‌کنم خیلی وقت بود که در محافل علاقه‌مندان به خوش نویسی در مشهد شرکت نکرده بودید. فکر می‌کردید که مشهدی‌ها این قدر پرشور استقبال کنند؟
عواملی که موجب شور و نشاط و استقبال می‌شود فراهم بود. اگر در موضوعی چند عامل کنار هم قرار بگیرند، بین مردم همدلی به وجود می‌آید و رغبت باطنی به چیزی پیدا می‌کنند. در این موضوع، عامل اول موضوع فردوسی است و بعد انجمنی که با ۷۴ سال پیشینه، ۳۶۶ شعبه در ایران و ۱۸ شعبه در اروپا، آمریکا و کانادا دارد. گستردگی آن از هر وزارتخانه‌ای بیشتر است؛ زیرا موضوعش فرهنگ و هنر است. مردم هوشمندند و متوجه می‌شوند که این توجه حسی نیست که بیاید و بگذرد. آن‌ها به این نیاز دارند که اول بدانند و دوم در یک مجموعه هنری فرهنگی حضور یکدیگر را حس کنند. مردم محتاج و مشتاق با هم بودن در این محافل هستند.
نکته درخور توجه این رویداد، استقبال جوان‌ها از هنری بود که همچنان وجه سنتی خود را حفظ کرده است.
دلیلش این است که جوان‌ها در شرایط امروز، مخاطب اصلی همه جریان‌های اندیشه‌ای هستند. از سال۱۹۹۰ به بعد که اینترنت آمد و بعدتر که شبکه‌های مجازی در اختیار همه مردم دنیا قرار گرفت، اندیشه‌ها به هم نزدیک، موضوعات و استاندارد‌ها جهانی و باعث شدند مردم دنیا همدیگر را بشناسند. مردم ما تشنه دانستن اند و مسئله هنر، طلبکاری همیشه ما انسان هاست، چون می‌خواهیم به زیبایی برسیم.
شما در مشهد شاگرد‌های زیادی داشتید و با خوش نویسی این شهر آشنا هستید. به نظرتان چقدر این هنر در مشهد ظرفیت دارد و آیا به آن جایگاهی که لیاقتش را دارد، رسیده است؟
باید ابتدا معیارمان را مشخص کنیم، ولی این را می‌توانم بگویم که نسبت به پنجاه سال پیش خیلی رشد کرده است. خوش نویسی در طول تاریخ در همه شهر‌ها بی نظیر بوده است. به طورکلی فرهنگ و هنر ما در شهر‌ها و مناطق مختلف ایران رشد کرده است؛ مثلا در خراسان، آذربایجان، اصفهان و.... در دوران جدید، یعنی بعد از قاجار، تهران تمرکز پیدا کرده است، ولی این مناطق سابقه تاریخی دارند و خاستگاه هنر و ادبیات و پرورش هنرمندان تراز اول بوده اند. مثلا مکتب اصفهان در هنر نقش اول را دارد؛ بنابراین وقتی درباره خراسان و مشهد صحبت می‌کنیم، نباید فقط خوش نویسی را در نظر بگیریم. باید به این بپردازیم که چقدر در هنر ایران سهم داشته است و دارد.
باوجوداین خوش نویسان خراسان معمولا از این گله دارند که باوجود سهم و نقشی که در هنر ایران دارند، از آن هاحمایت نمی‌شود و انجمن هم کمکی به آن‌ها نمی‌کند.
انجمن خوش نویسان ایران برای همه فرصت مساوی ایجاد کرده است. ممکن است بپرسید چگونه؟ من می‌گویم، چون بزرگ‌ترین و موفق‌ترین استادان هنر خوش نویسی از شهرستان‌ها هستند. به ندرت پیش می‌آید که استادان تراز اول اصالتا تهرانی باشند. این دلیل کافی نیست که شما و هر پرسنده‌ای قانع شوید که برای انجمن شهرستان و تهران معنا نداشته و خواسته است که همه را ببیند؟ بعضی استان‌ها براساس پیشینه و سابقه بیشتر، کوشش و رشد بیشتری کرده اند.
آمار استادان تراز اول در اقلام مختلف خطوط را ببینید! در سراسر کشور پخش شده اند، حتی در مواردی در شهرستان‌های کوچک دورافتاده، بزرگ‌ترین استادان در خطوط مختلف حضور دارند. مطلب دیگر که خیلی اهمیت دارد این است که مدیران انجمن هم در مدت ۷۴ سال تربیت شدند؛ یعنی توانستند در شهر و استان خود لیاقت نشان بدهند و از طرف بقیه انتخاب شوند؛ به صورت کاملا آزاد و بدون کوچک‌ترین دخالتی که معمولا در این جور مجامع وجود دارد.
برای اساتیدی که در شهرستان‌های دور هستند همانند اساتید تهران این امکان فراهم است که بتوانند از طریق انجمن خوش نویسان در نمایشگاه‌های خارجی شرکت کنند و آثارشان را بفروشند؟
بله، به شرط اینکه لیاقت و مرتبه شان به آن درجه رسیده باشد؛ چون بزرگ‌ترین استادان هنر خوش نویسی از شهرستان‌ها هستند؛ بنابراین در نمایشگاه‌های متعددی که تشکیل می‌شود، آثار آن‌ها هم دیده می‌شود و افرادی که در بخش مارکتینگ دنبال بهترین آثار هستند، انتخاب می‌کنند.
برخی بر این نظر هستند که از لحاظ هنری به آن مرتبه و درجه رسیده ایم، ولی، چون در برخی از جمع‌ها نیستیم، فرصتی پیدا نمی‌کنیم.
این احساس کسانی است که انتخاب نمی‌شوند. احساس تبعیض از تبعیض واقعی مشکل‌تر است. مورد دیگر این است که فروش آثار دست ما نیست. کسانی که در هنر سرمایه گذاری می‌کنند، خودشان اقتصادی‌ترین آدم‌ها هستند و برخی از آن‌ها هم به دنبال منافعشان می‌گردند.
چه کسانی به آن‌ها مشاوره می‌دهند و شرایط مواجهه شان با آثار هنرمندان را فراهم می‌کنند؟ انجمن خوش نویسان کشور در تهران به این افراد نزدیک‌تر نیست؟ شاید در مورد این مشاوره‌ها چندان وفاقی در بین دیگر هنرمندان وجود نداشته باشد. این طور فکر نمی‌کنید؟
قطعا آن‌ها خودشان بهتر از هرکسی می‌دانند چه آثاری را انتخاب کنند و منتظر فرمایش ما نیستند؛ چون نمی‌خواهند ضرر کنند. آیا حرف من و شما را گوش می‌کنند که کدام اثر را بخرند؟!
یک عده از منتقدان این نقد را دارند که در انجمن خوش نویسان معمولا یک عده خاصی میدان دار هستند و حلقه‌هایی را تشکیل داده اند. نظر شما چیست؟
فضا برای همه به طور مساوی فراهم است، ولی باید در چرخه قانونی انجمن و مجمع به ترتیبی بیایند که بتوانند رأی بیاورند و در هیئت مدیره قرار بگیرند و به سرنوشت این انجمن در ابعاد مختلف کمک کنند. خب این‌ها کنار ایستاده اند. ما از اینکه این دوستان هنرمند نوگرا به ما مشورت بدهند و در جلسات هم اندیشی شرکت کنند، استقبال می‌کنیم، ولی آن‌ها کنار ایستاده اند.
اما آن‌ها می‌گویند برای خیلی از هنرمندان به ویژه در شهرستان‌ها این امکان فراهم نیست که بتوانند خودشان و آثارشان را مطرح کنند. حتما باید به یکی از حلقه‌های انجمن نزدیک شوند تا بتوانند این فرصت را پیدا کنند. این حرفی است که منتقدان می‌زنند.
نه، این طور نیست. بیشتر کسانی که در مجمع اخیر انجمن خوش نویسان کشور انتخاب شدند شهرستانی هستند. ما همیشه از حضور آن‌ها استقبال می‌کنیم. مگر آن‌ها که نوگرا و نواندیش و صاحب کار‌های مدرن در سطح جهان هستند از کجا آمده اند؟ نخبه‌های انجمن هستند. رشد کرده اند و جهانی شده اند. حالا عده‌ای انتقاد می‌کنند؟ خب بکنند. ما استقبال می‌کنیم، اما در همه امور، به ویژه هنر مراتب وجود دارد. همه که نمی‌توانند مدرن و نوگرا و درجه یک باشند و آثارشان را به آمریکا و اروپا ببرند. این مراتب دشوار است.
جریان طبیعی خود را طی می‌کند. اکنون استادان درجه یک ما در عرصه هنر مدرن بیشتر از بیست نفرند. قرار نیست انجمن مانند دانشگاه باشد، ولی از داخل آموزشگاه و دانشگاه نخبگانی بیرون می‌آیند که امکان دارد جهانی هم بشوند؛ بنابراین این مسئله به احساسات لطیف کسانی برمی گردد که انتخاب نشده اند و واقعیت میدانی ندارد. این سخن از سوی کسانی مطرح می‌شود که در حد انتظار موفق نیستند. هنر عرصه مشکلی است.
نتیجه کار این نخبگان جهانی نباید به روزآمدکردن خوش نویسی و تحول در آن و حرکت از یک هنر سنتی به سمت هنر مدرن منجر شود؟
خوش نویسی کار خودش را به صورت طبیعی انجام می‌دهد. در طول پنجاه سال اخیر از بین دوستان هنرمند تعدادی -شاید بیش از بیست نفر- در هنر مدرن شاخص شدند و صاحب آثار درجه یک هنری هستند؛ یعنی خودبه خود آن تحول در ذهن هنرمندان ما ایجاد شده است و این قافله فرایند خود را در به روزرسانی هنر طی می‌کند.
انجمن خوش نویسان کشور برای اینکه این جوان‌ها در میانه راه دلسرد نشوند چه برنامه‌ای دارد؟
حمایت به صورت عادلانه برای همه وجود دارد. انجمن از طریق نمایشگاه‌های سراسری که در شهر‌های مختلف برگزار می‌کند برای همه فرصتی ایجاد می‌کند که ورود پیدا کنند. ما در قزوین دوسالانه خوش نویسی داریم که همه شرکت می‌کنند. در تبریز و مشهد هر سال جشنواره‌های دیگری برگزار می‌شوند و همه دیده می‌شوند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
